الأوزان الفعلية (الوزن الأول) [9]

 

الفعل الأجوف [هو الفعل الذي تتوسطه ياء أو واو]

1- فعل أوسطه حرف الياء (י) נאלם ע"י (נע"י) [الأجوف اليائي]

*مجموعة من الأفعال تسمى بالأفعال الجوفاء. ولا تظهر فيها الياء عند التصريف فى الماضى والمضارع بينما تظهر فى باقى التصريفات باستثناء:

-  الصيغة المتصرفة مع المخاطبات والغائبات فى المستقبل.

-  الصيغة المتصرفة مع المخاطبات فى الأمر.

*تشكل فاء الفعل بالبتاح عند التصريف فى الماضى باستثناء ضمائر الغائب فتشكل بالقامتس.

*تشكل فاء الفعل بالقامتس عند التصريف فى المضارع. ويكون النبر على المقطع الثانى.

*تشكل حروفאית"ן بالقامتس عند التصريف فى المستقبل.

* إذا انتهى الجذر بحرف حلقى مثل שׂיח نلاحظ:

1- تشكل لام الفعل بالبتاح عند التصريف مع المفردة المخاطبة فى الماضى ←שַׂחַתְּ.

2- تشكل فاء الفعل بالبتاح قبل (נָה) فى المستقبل والأمر ←תָשַׂחְנָה – שַׂחְנָה.

*إذا انتهى الجذر بالنون مثل דין نلاحظ:

إدغام لام الفعل فى نون اللاحقة الضميرية مع التعويض بالشدة الثقيلة هكذا:

الماضى: דָנּוּ

المستقبل:תָדונָּה

الأمر: דונָּה

-        جدول تصريفى:

الضمير	الماضى	المضارع	المستقبل	الأمر
אֲנִי	שַׁרְתִי	שָׁר	אָשִׁיר
אַתָּה	שַׁרְתָ	שָׁר	תָשׁיר	שִׁיר
אַתְּ	שַׁרְתְּ	שָׁרָה	תָשִׁירִי	שִׁירִי
הוּא	שָׁר	שָׁר	יָשִׁיר
הִיא	שָׁרָה	שָׁרָה	תָשִׁיר
אֲנַחְנוּ	שַׁרְנוּ	שָׁרִים	נָשִׁיר
אַתֶּם	שַׁרְתֶם	שָׁרִים	תָשִׁירוּ	שִׁירוּ
אַתֶּן	שַׁרְתֶן	שָׁרוֹת	תָשֵׁרְנָה	שֵׁרְנָה
הֵם	שָׁרוּ	שָׁרִים	יָשִׁירוּ
הֵן	שָׁרוּ	שָׁרוֹת	תָשֵׁרְנָה
المصدر اللامى			الاسم المشتق
לָשׁיר			שִׁירָה

2- فعل أوسطه حرف الواو (ו) נאלם ע"ו (נע"ו) [الأجوف الواوي]

* لهذا الفعل ثلاثة أنماط هى:

פָּל مثل: (קָם)                                                                                                             

פֵּל (نادر): (מֵת)                                                                             

פּוֹל (نادر) مثل: (בֹּשׁ)                                                      

- جدول تصريفى (1):

الضمير	الماضى	المضارع	المستقبل	الأمر
אֲנִי	קַמְתִי	קָם	אָקוּם
אַתָּה	קַמְתָ	קָם	תָקוּם	קוּם
אַתְּ	קַמְתְּ	קָמָה	תָקוּמִי	קוּמִי
הוּא	קָם	קָם	יָקוּם
הִיא	קָמה	קָמָה	תָקוּם
אֲנַחְנוּ	קַמְנוּ	קָמִים	נָקוּם
אַתֶּם	קַמְתֶם	קָמִים	תָקוּּמוּ	קוּמוּ
אַתֶּן	קַמְתֶן	קָמוֹת	תָקוֹמְנָה	קוֹמְנָה
הֵם	קָמוּ	קָמִים	יָקוּמוּ
הֵן	קָמוּ	קָמוֹת	תָקוֹמְנָה
المصدر اللامى			الاسم المشتق
לָקוּם			קִימָה

 

- ملحوظات: *تشكل فاء الفعل بالبتاح عند التصريف فى الماضى باستثناء ضمائر الغائب فتشكل بالقامتس. *تشكل فاء الفعل بالقامتس عند التصريف فى المضارع. ويكون النبر على المقطع الثانى. *تشكل حروفאית"ן بالقامتس عند التصريف فى المستقبل. *تحذف الواو فى الماضى والمضارع فقط وتعود للظهور مع باقى التصريفات عدا حالتين تحذف فيهما الواو ويعوض عنها بالحولام حاسير وهما: -        المخاطبات والغائبات فى المستقبل ← תָקֹמְנָה -        المخاطبات فى الأمر ← קֹמְנָה. *يصاغ منه المضارع مثل صياغة الماضى المتصرف مع الغائب والغائبة:   קָם - קָמָה - קָמִים – קָמוֹת. * إذا انتهى الفعل بحرف حلقى مثل נוח نلاحظ: 1- تشكل لام الفعل بالبتاح عند التصريف مع المفردة المخاطبة فى الماضى ←נַחַתְּ. 2- تشكل فاء الفعل بالبتاح قبل (נָה) فى المستقبل والأمر ← תָנַחְנָה – נַחְנָה. *إذا انتهى الفعل بالنون مثل לון نلاحظ: إدغام لام الفعل فى نون اللاحقة الضميرية مع التعويض بالشدة الثقيلة هكذا: الماضى: לַנּוּ المستقبل: תָלוֹנָּה الأمر: לוֹנָּה

 

- جدول تصريفى (2):

الضمير	الماضى	المضارع	المستقبل	الأمر
אֲנִי	מַתִּי	מֵת	אָמוּת
אַתָּה	מַתָּ	מֵת	תָּמוּת	מוּת
אַתְּ	מַתְּ	מֵתָה	תָמוּתִי	מוּתִי
הוּא	מֵת	מֵת	יָמוּת
הִיא	מֵתָה	מֵתָה	תָמוּת
אֲנַחְנוּ	מַתְנוּ	מֵתִים	נָמוּת
אַתֶּם	מַתֶּם	מֵתִים	תָּמוּתוֹ	מוּתוּ
אַתֶּן	מַתֶּן		תָּמֹתְנָה	מֹתְנָה
הֵם	מֵתוּ	מֵתִים	יָמוּתוּ
הֵן	מֵתוּ	מֵתוֹת	תָּמֹתְנָה
المصدر اللامى			الاسم المشتق
לָמוּת			מִיתָה - מָוֶת / תְמוּתָה

*ملحوظة:

- تستخدم العبرية الدارجة أحياناً بعض التصريفات التى لا تدمج فيها تاء الجذر مع تاء اللاحقة الضميرية فتسمع مثلاً: מַתְתָ - מַתְתֶם - מַתְתֶן.

- جدول تصريفى (3):

الضمير	الماضى	المضارع	المستقبل	الأمر
אֲנִי	בֹּשְתִּי	בּוֹש	אֵבוֹש
אַתָּה	בֹּשְתָּ	בּוֹש	תֵּבוֹש	בּוֹש
אַתְּ	בֹּשְתְּ	בּוֹשָה	תֵּבוֹשִי	בּוֹשִי
הוּא	בּוֹשׁ	בּוֹש	יֵבוֹש
הִיא	בֹּשָה	בּוֹשָה	תֵּבוֹש
אֲנַחְנוּ	בֹּשְנוּ	בּוֹשִים	נֵבוֹש
אַתֶּם	בָּשְתֶּם	בּוֹשִים	תֵּבוֹשוּ	בּוֹשוּ
אַתֶּן	בָּשְתֶּן	בּוֹשוֹת	תֵּבֹשְנָה	בֹּשְנָה
הֵם	בֹּשוּ	בּוֹשִים	יֵבוֹשוּ
הֵן	בֹּשוּ	בּוֹשוֹת	תֵּבֹשְנָה
المصدر اللامى			الاسم المشتق
לֵבוֹשׁ			בּוֹשָׁה

 

-        ملحوظات عامة على الفعل الأجوف: 1-تشترك صيغة الماضى المتصرفة مع الغائبة المؤنثة مع صيغة المضارع المتصرفة مع المفردة المؤنثة هكذا: היא באה אתמול - היא באה עכשיו. وللتمييز بين الزمنين يتم استخدام النبر حيث يتم نبر المقطع الأول فى الزمن الماضى ونبر المقطع الثانى فى المضارع. وإن كان النطق الحالى فى العبرية المعاصرة للصيغتين أصبح واحداً وذلك بنبر المقطع الأول. 2- يستخدم الاسم المشتق أحياناً للتعبير عن اسم الذات مثل: לָדור ← דירָה 3-يحل أحياناً وزن (תְפוּלָה) محل الاسم المشتق فى حالة عدم وجود اسم مشتق قياسى وتكون له نفس الدلالة. أما إذا وجد هذا الوزن إلى جانب الاسم المشتق القياسى فأحياناً يكون له دلالة خاصة نمثل لها من خلال الجدول التالى:
المصدر اللامى	الاسم المشتق
לזוז	תְזוּזָה حركة
לחול	תְחוּלָה بدأ العمل بقانون – بدأ سريان مفعول
לחוש	תְחוּשָׁה إحساس (חִישָׁה )
לנוד	תְנוּדָה تجوال
לנוע	תְנוּעָה حركة حسية أو معنوية كالحركات السياسية والدينية (נִיעָה حركة حسية)
לעוף	תְעוּפָה طيران
לקום	תְקוּמָה نهضة (קִימָה قيام – استيقاظ)
לשוב	תְשׁוּבָה توبة (שִׁיבָה عودة)

4-إلى جانب هذا الوزن المستخدم اسم مشتق هناك مجموعة أخرى من الأسماء غير القياسية المستخدمة استخدام الاسم المشتق يوضحها الجدول التالى:

المصدر اللامى	الاسم المشتق غير القياسى
לגור	מגורים سكن
לדון	דיון مناقشة - مداولة
לטוס	טיסה رحلة جوية – טַיִס ملاحة جوية
לנוח	מנוחה راحة – תנוחה سكون
לנוס	מנוסה هروب
לצוד	צַיִד صيد – מָצוֹד صيد/ مطاردة
לצום	צום صيام
לריב	ריב – מריבה عداء
לשוט	שַיִט ملاحة بحرية
לתור	תיור سياحة